“बंड्याचं भेंडी पुराण”: ओळख
आज आपण एका नवीन, हटके आणि मनाला स्पर्श करणाऱ्या कथेच्या प्रवासाला सुरुवात करणार आहोत – “बंड्याचं भेंडी पुराण”. ‘नोट एक लाखाची: प्रामाणिकपणाची कसोटी’ या गंभीर आणि नैतिक कथेनंतर, आता आपण ग्रामीण महाराष्ट्राच्या १९८० च्या दशकात घेऊन जाणाऱ्या, दुष्काळातही फुललेल्या माणुसकीची, साधेपणाची आणि निरागस प्रेमाची गावरान कहाणी अनुभवणार आहोत. ही कथा तुम्हाला हसवेल, अंतर्मुख करेल आणि त्या काळातील जीवनाच्या साधेपणाची उबदार आठवण करून देईल.
बंड्याचं भेंडी पुराण: दुष्काळात फुललेली एक गावरान प्रेमकहाणी
नमस्कार, प्रिय वाचकांनो!
‘बंड्याचं भेंडी पुराण’ म्हणजे केवळ एक प्रेमकादंबरी नाही, तर ती आहे दुष्काळातही माणसं कशी एकत्र येऊन जगतात, हसतात आणि अडचणींवर मात करतात याची एक हृदयस्पर्शी गोष्ट. ही कथा तुम्हाला ग्रामीण महाराष्ट्राच्या जुन्या आठवणींमध्ये घेऊन जाईल, जिथं साधेपणातूनही अनमोल आनंद गवसतो.
लेखिकेची मनोगत: आठवणींचा जिवंत ठेवा
प्रिय वाचकहो, ‘बंड्याचं भेंडी पुराण’ ही कादंबरी तुमच्या हाती देताना मला खूप आनंद होत आहे. ही केवळ एक कथा नाही, तर माझ्या मनाच्या एका कोपऱ्यात जपलेल्या आठवणींचा आणि अनुभवांचा एक जिवंत ठेवा आहे. ही कथा लिहिण्यामागची प्रेरणा मला माझ्या आयुष्यातील एका महत्त्वाच्या व्यक्तीकडून मिळाली – माझ्या आदरणीय आज्जी सासूबाई, स्वर्गवासी ग. भा. द्वारकाबाई वामनराव सोनटक्के यांच्याकडून. त्यांच्या जीवनप्रवासाने, त्यांच्या सहनशीलतेने आणि त्यांच्या अदम्य जिद्दीनेच मला ही कथा कागदावर उतरवण्याचे बळ दिले.
ज्या काळात ही कथा घडते, तो काळ म्हणजे साधारणपणे १९८० च्या दशकातील ग्रामीण महाराष्ट्र. तो काळ आजच्या पिढीला कदाचित अपरिचित वाटेल. तेव्हा आजच्यासारखी सहज उपलब्ध संसाधने नव्हती. तंत्रज्ञानाचा अभाव होता, आणि जीवनशैली अत्यंत साधी होती. विजेची सोय मर्यादित होती; लाईट कधी येई, कधी जाई, आणि अनेकदा तर रात्रभर अंधारच असे. दळणवळणाची साधने तुरळक होती; एसटी बसची वाट पाहत तासन्तास थांबावे लागे, आणि गावात येण्यासाठी तर बैलगाडी किंवा पायी चालत जाण्याशिवाय पर्याय न्हवता.
पाण्यासाठी, विशेषतः दुष्काळात, अक्षरशः वणवण भटकावे लागे. विहिरी कोरड्या पडलेल्या, नदीचे पात्र रिकामे, आणि शेतीला पाणी न्हवते. शेती हाच मुख्य व्यवसाय असल्याने, निसर्गाच्या लहरीपणावरच जीवन अवलंबून होते. अशा परिस्थितीतही माणसांमधील आपुलकी, एकत्र राहण्याची वृत्ती, साधेपणा आणि चेहऱ्यावरचं हसू कधीच हरवलं नाही. एकमेकांना धीर देत, संकटातून मार्ग काढत जगण्याची जिद्द त्या काळातल्या प्रत्येक घरात होती. माझ्या आज्जी सासूबाईंनी याच परिस्थितीचा सामना करत आपले कुटुंब आणि नाती जपली. त्यांच्या काळातल्या स्त्रियांची सहनशीलता, धाडस आणि घराला एकत्र बांधून ठेवण्याची त्यांची शक्ती यातूनच मला ही कथा लिहिण्याची प्रेरणा मिळाली.
माझ्या कुटुंबातील सदस्यांनी, विशेषतः माझे पती, मुलं आणि नातवंडं यांनी मला या प्रवासात खूप मोलाची साथ दिली. त्यांनी मला नेहमीच प्रोत्साहन दिले, माझ्या कल्पनांना पाठिंबा दिला. त्यांच्या पाठिंब्यामुळेच मी माझ्या कल्पनांना शब्दांत गुंफू शकले आणि ही कथा पूर्ण करू शकले. ही कथा लिहिताना मला माझ्या बालपणीच्या आठवणी, गावाकडचे दिवस आणि त्यावेळच्या साध्यासोप्या जीवनाची आठवण झाली.
या कथेतील ‘आनंदपूर’ गाव आणि त्यातील पात्रे काल्पनिक असली तरी, ती माझ्या आजूबाजूला पाहिलेल्या आणि अनुभवलेल्या ग्रामीण जीवनाचं प्रतिबिंब आहेत. बंड्यासारखी निरागस आणि उत्साहपूर्ण व्यक्ती प्रत्येक गावात असते, जी आपल्या साधेपणाने आणि अनोख्या कृतींनी सर्वांच्या चेहऱ्यावर हसू आणते. मला आशा आहे की, ‘बंड्याचं भेंडी पुराण’ वाचताना तुम्हाला त्या काळाची आणि त्या साध्या पण समृद्ध जीवनाची अनुभूती मिळेल. ही कथा तुम्हाला हसवेल, कधी विचार करायला लावेल आणि त्या काळातील माणसांमधील माणुसकीची उबदार आठवण करून देईल.
आपली नम्र,
सौ. ललिता सोनटक्के
प्रकरण १: आनंदपूरचं वास्तव अन् बंड्याचं येणं
तुम्हासनी आमच्या गावाच नाव सांगतो, आनंदपूर गाव. नावं होतं आनंदपूर, पन आनंद तिथं किती उरला होता देव जाणे! सह्याद्रीच्या पायथ्याशी, हिरव्यागार शेतांनी घेरलेलं, आन मधूनच वाहत येणाऱ्या नदिच्या काठानं बसलेलं हे गाव. कधीकाळी इथली जमीन इतकी सुपीक होती की, पेरलं की उगवायचंच. ज्वारी, बाजरीची कणसं डोलत होती, आन कापसाची शेतीबी चांगली फुलायची. वर्षभर शेतातून धन पिकायचं आणि गावकरी सुखात नांदायचे.
पण साहेब, मागच्या काही वर्सांपासून निसर्गाची मर्जी फिरली होती. १९८० च्या दशकाचं ते साल. पाऊस पडलाच न्हाई, शेती तर समदी करपून गेली, जमिनीला भेगा पडल्या होत्या, माती उडून डोळ्यात जाई. विहिरी आटून खडक झाल्या, आन नदीबी फक्त रेतीचा ढिगारा बनली होती. नदीच्या पात्रात फक्त वाळूचे ढिगारे दिसत होते, जिथं कधीकाळी पोरं पोहायला जात होती, तिथं आता फक्त धूळ उडे. उन्हाळ्याच्या तीव्रतेने जमीन अशी तापत होती की, पायाला चटके बसत.
शेतीच आपला मुख्य धंदा, त्यामुळं दुष्काळानं गावात समदी पोरं, म्हातारे बी बेकार झाले होते. तरणी पोरं तर काम धंद्यापाई मुंबई, पुणे म्हून पळाले होते. गावात उरलेले लोक फक्त आशेवर जगत होते. गरिबीनं गावाचं लचंडच तोडलं होतं, आन प्रत्येकाले उद्याचं काय, ह्याच चिंतेनं घोर लावला होता. पोट कसं भरायचं, पोराले शिकवायचं काय, ह्याच विचारात लोक रात्रंदिवस झगडत होते. गावात एक प्रकारची उदासी पसरली होती, सकाळ-संध्याकाळच्या गप्पांमध्येही ती जाणवे, पन तरीबी माणसं एकमेकाले धीर देत होती, ‘आज न्हाई तर उद्या पाऊस यीलच, आपली शेती पुन्हा हिरवीगार होईल,’ असं म्हणत होती. त्यांच्या आवाजात जरी थकवा असला तरी एक सुप्त आशा होती.
गावाच्या मधात एक जुनाट पिंपळाचा पार होता. त्याची मोठी सावली लोकांना थोडा दिलासा देई. तिथं गावातले म्हातारे-कोतारे लोक सकाळ-सांज गप्पा मारत बसत. पण आता त्यांच्या गप्पांत पयलेचा तो जोश न्हवता, आता फक्त अडचणी, अडीअडचणी आन उद्याचं काय, ह्याच गोष्टी. गावात एकच रेडिओ होता, तोही बॅटरीवर चालणारा. तिथं बातम्या ऐकायचे लोक, पाऊस पडल्याची एखादी चांगली बातमी येते का म्हून कान देऊन ऐकत बसत. रेडिओच्या आवाजावर समद्या गावाचं लक्ष असे, कारण तोच एकमेव आशेचा किरण होता, शहरातून येणाऱ्या माहितीचा तोच एकमेव दुवा होता.
बंड्या: निरागसतेचा आणि उत्साहाचा झरा
ह्याच पाराजवळ, ग्रामपंचायतीच्या शेजारीच बंड्याचं घर होतं. तसं बंड्याचं पुरं नाव ‘बंडोपंत कुलकर्णी’, पन त्याला कोणीच त्या नावानं हाक मारत न्हवतं. तो फक्त ‘बंड्या’!
बंड्या, आपल्या गल्लीतला एक साधा भोळा, पन भयंकर उसतास (उत्साह) असलेला पोरगा. साहेब, उसतास इतका की, साध्या कामाले बी तो ‘मिशन’ म्हून समजे, आन ते बी काय सांगावं, ‘अत्यंत गोपनीय मिशन’ असल्यागत वागे! आन गंमत म्हणजे, प्रत्येक ‘मिशन’ मध्ये तो काहीतरी अजबच करून दाखवे, ज्यामुळे कधी हसू येई, तर कधी डोक्याला हात लावायची वेळ येई.
त्याचे कारनामे म्हणजे, कधी दूध आनन्याले जाऊन चक्क दही घेऊन येणं आन ‘आई, मी दुधाचं दही बनवलं, त्यात फायदाच फायदा!’ असं म्हणणं, तर कधी बँकेत जाऊन लाईटचं बिल भरणं आन चुकून शेजारच्या तात्याचं बिल भरणं. त्याच्या ह्या लफड्यामूळं घरातले लोक डोक्याला हात लावत, पन त्याला कोणीच कधी मनापासून काही म्हणत न्हवतं. कारण त्याचा तो निरागस चेहरा पाहून कोणाले बी राग येणं शक्यच न्हवतं. उलट, त्याच्या ह्या चाळ्यांमुळं गावातल्या त्या चिंतेच्या वातावरणात थोडं हसू येई, जरा मनाला बरं वाटे. बंड्यालाबी हे माहीत होतं. जेव्हा गावकरी हसायचे, तेव्हा त्याला कुठेतरी आनंद वाटे, ‘माझ्यामुळं तरी हसले लोक,’ असं त्याला वाटायचं.
त्याच्या मनात खोलवर एक इच्छा होती, की आपणबी गावासाठी काहीतरी चांगलं करावं, पन नेमकं काय करावं हे त्याला कळत न्हवतं. त्याला वाटायचं, ‘मी काहीतरी मोठं काम करून दाखवेन, जेणेकरून गावाचं नाव होईल!’ त्याचा हा निरागस उत्साहच आनंदपूरला काही प्रमाणात ‘आनंदपूर’ ठेवत होता.
बंड्याचं घर आणि गावातली माणसं
बंड्याच्या घरात त्याची आई (जिचं नावं सुमती, पन तिला फक्त ‘आई’च म्हणत), बाप (गुपचूप बसणारा, नेहेमी पेपरमधे डोकं खुपसून बसणारा, पन बंड्याच्या प्रत्येक पराक्रमानंतर हळूच कपाळाले हात लावणारा ‘भाऊराव’), आन त्याची धाकटी बहीण ‘चिमणी’ (जी बंड्याहून लहान असली तरी, अक्कलहुशारीत त्याच्या चार पाऊले पुढं होती) राहत होते. दुष्काळामुळं त्यांच्याबी घरात पैशाची चणचण होती, पन ते एकमेकाला धीर देत होते, त्यांच्या चेहऱ्यावरच्या हास्याने परिस्थितीचा सामना करत होते.
त्यांच्या व्यतिरिक्त, बंड्याची मावशी (आईची सख्खी बहीण, लय कडक शिस्तीची ‘शारदाताई’) आन मामा (मावशीचा नवरा, शांत आन गमतीशीर स्वभावाचा ‘दिगंबरराव’) अधूनमधून त्यांच्याकडं येत असत. त्यावेळेस काय फोन-फिन न्हवते, त्यामुळं पाहुण्यांच्या येण्याची बातमी साहेब, पत्राने किंवा एखादा माणूस गावच्या वाटसरूंकडून सांगून पाठवत असे. दळणवळणाची साधनं कमी असल्यामुळे पाहुणे येणं म्हणजे गावासाठी एक मोठा प्रसंग असे.
गावात बंड्याचे लय दोस्त होते, पन त्याचा जिवलग यार म्हणजे ‘गोट्या’. गोट्या बंड्यापेक्षा थोडा शहाणा होता, पन बंड्याच्या प्रत्येक ‘मिशन’मध्ये तो नकळतपणे फसत असे आणि बंड्यासोबत अनेकदा अडचणीत सापडत असे. पिंपळाच्या पारावर बसणारे म्हातारे कोतारे म्हणजे ‘आबा’ (गावातले सगळ्यात म्हातारे आन अनुभवी, जे बंड्याच्या प्रत्येक कामावर गमतीशीर टीका करत आणि त्याला सल्ले देत), ‘तात्या’ (ज्याले प्रत्येक गोष्टीवर संशय घेण्याची सवय होती आणि जो प्रत्येक गोष्टीचा नकारात्मक विचार करे) आन ‘काका’ (जो फक्त दात काढून हसत असे आणि क्वचितच काही बोले).
आन मग होता आपला किसन. किसन म्हणजे, सरपंच पाटलांचा उजवा हात. सरपंच काहीबी काम सांगो, ते किसनच करी. गावात कुण्याले काही अडचण असो, पाणी नसो, की रस्त्याचं काम असो, किसन धावून येई. किसन दिसायले तसा रांगडा, पन मनात लय चांगला, त्याचा स्वभाव सरळ आणि मदतीचा होता. बंड्याच्या चाळ्यांवर तोबी हसे, पन त्याला कधी बोलला न्हाई. उलट, बंड्याले कसं सांभाळून घ्यायचं, हे किसनले चांगलं माहीत होतं. किसनच्या मनात गावासाठी लय तळमळ होती. दुष्काळात लोकांचे हाल पाहून त्यालाबी वाईट वाटे, पन तो कधी हार मानत न्हवता. ‘आपून काहीतरी करू शकतो, हार मानून चालणार न्हाई,’ असा विश्वास त्याला होता. तो नेहमीच गावकऱ्यांच्या मदतीला धावून जाई, भले त्याला कितीही त्रास होवो. सरपंच पाटीलबी किसनवर लय भरोसा ठेवत. सरपंच पाटील आन किसन, हे तर गावाचे दोन खांबच होते, ज्यांच्या भरवशावर गावकरी दुष्काळाचा सामना करत होते.
अशा या आनंदपूर गावात, जिथे दुष्काळाची छाया गडद होती, तिथे बंड्यासारख्या निरागस आणि उत्साही तरुणाचं अस्तित्व म्हणजे एक लहानसा पण तेवणारा दिवा होता. त्याच्या येण्याने आणि त्याच्या चाळ्यांमुळे या निराशेतही काही क्षणांसाठी हसू फुलत होतं.
बंड्याच्या आयुष्यात पुढे काय?
बंड्याच्या आयुष्यात शहरातून आलेली सुशिक्षित मंजिरी कशी येणार आहे? तिचं आगमन बंड्यासाठी कोणतं नवीन ‘मिशन’ घेऊन येईल? आणि दुष्काळाने ग्रासलेल्या आनंदपूरमध्ये त्यांच्या प्रेमकहाणीचा प्रवास कसा असेल?
या सर्व प्रश्नांची उत्तरे तुम्हाला ‘बंड्याचं भेंडी पुराण’ च्या पुढील भागांमध्ये मिळतील. ही कथा तुम्हाला ग्रामीण जीवनातील साधेपणा, माणुसकी आणि अनपेक्षित आनंदाची अनुभूती देईल.
तुमच्या प्रतिक्रिया आणि विचार आम्हाला कमेंट्समध्ये नक्की कळवा. तुम्हाला या कथेची सुरुवात कशी वाटली?
बंड्याच भेंडी पुराण प्रकरणे: वाचा
- प्रकरण १: सुरुवात आणि ओळख.
- प्रकरण २: मजेदार किस्से आणि मिशन.
गावरान प्रेमकहाणी, मराठी विनोदी कथा, ग्रामीण महाराष्ट्र, नैतिक कथा मराठी, नैतिकता, प्रेरणा आणि जीवनातील मूल्यांवर आधारित, मराठी कथा संग्रह, मराठी कथा लेखन, मराठी गोष्टी आणि उत्कृष्ट मराठी कथा व प्रेरणादायी विचारांसाठी आजच MoralInsights.com ला भेट द्या आणि तुमच्या जीवनाला सकारात्मक दिशा द्या. हेच तुमचे अंतिम ठिकाण आहे!
आणि हो! ‘नोट एक लाखाची: प्रामाणिकपणाची कसोटी’ ही संपूर्ण नैतिक कादंबरी आता ॲमेझॉन किंडल (Amazon Kindle) वर ई-बुक स्वरूपात उपलब्ध आहे! विजयच्या या अविस्मरणीय प्रवासाचे सर्व रहस्य आणि प्रत्येक कसोटीचा थरार अनुभवण्यासाठी, आजच आपली प्रत खरेदी करा.
येथे क्लिक करून तुमचे ई-बुक वाचा!