नोट एक लाखाची प्रकरण ७: अपरिचित कसोटीचा उंबरठा

by

अपरिचित कसोटीचा उंबरठा

‘नोट एक लाखाची: प्रामाणिकपणाची कसोटी’ या आपल्या नैतिक प्रवासात आपण विजयच्या संघर्षाचे आणि त्याच्या चिकाटीचे साक्षीदार होत आहोत. मागील प्रकरण ६ मध्ये, आपण पाहिले की नियतीने कसे विजयला झारखंडच्या त्या भव्य सिंह बंगल्यासमोर आणले, जिथे अजय आणि वीरेंद्र सिंह त्यांच्या ‘पैसा की प्रामाणिकपणा’ या लाखमोलाच्या पैजेसाठी योग्य व्यक्तीच्या शोधात होते. विजयला काम आणि निवाऱ्याची नितांत गरज होती, तर सिंह बंधूंना त्यांच्या तत्त्वज्ञानाला सिद्ध करणारा एक प्रामाणिक माणूस हवा होता.

अपरिचित कसोटीचा उंबरठा: जेव्हा नियतीने विजयला सिंह बंधूंच्या दारी आणले!

नमस्कार, संवेदनशील वाचकांनो!

आता या प्रकरण ७ मध्ये, विजय सिंह बंधूंच्या दारात उभा आहे. तो आता अपरिचित कसोटीचा उंबरठा वर उभा आहे. त्याच्या आयुष्यातील सर्वात मोठी आणि अनपेक्षित कसोटी आता सुरू होणार आहे. त्याला अजूनही याची कल्पना नाही की तो एका मोठ्या खेळाचा भाग बनत आहे, जिथे त्याचे प्रामाणिकपणाचे व्रत आणि नैतिक मूल्ये कसोटीला लागणार आहेत.

भुकेला पण स्वाभिमानी: आशेचा शेवटचा किरण

तीन दिवसांपासून त्याच्या पोटात अन्नाचा कणही नव्हता. भुकेने आणि थंडीने त्याचे शरीर थरथर कापत होते, जणू काही त्याचे प्रत्येक हाड दुखत होते, अंग अक्षरशः गोठले होते. थकव्याने त्याचे डोळे जड झाले होते आणि मिटून घेताच त्याला कुटुंबाचे भुकेले चेहरे आठवत होते—त्याच्या आईचा निस्तेज चेहरा, बहिणीच्या डोळ्यातील विझलेली स्वप्ने आणि लहान भावांचे उदास झालेले हसू. त्यांच्यासाठी काहीतरी करण्याची अदम्य इच्छाच त्याला अजूनही उभे राहण्याची शक्ती देत होती.

त्याने आपल्या सर्व शक्तीनिशी हिम्मत करून बंगल्याच्या भव्य प्रवेशद्वाराजवळ जाऊन बेल वाजवली. त्याचे हृदय धडधडत होते, प्रत्येक ठोक्यागणिक त्याच्या मनात भीती आणि आशेचा संघर्ष सुरू होता. त्याला भीती वाटत होती की त्याला पुन्हा एकदा नकार मिळेल, पुन्हा एकदा त्याची गरिबी पाहून त्याला हिणवले जाईल. त्याच्या मनात प्रश्न होता, ‘इतक्या मोठ्या लोकांच्या घरी मला कोण काम देईल? माझा हा फाटका पेहराव आणि थकलेले शरीर पाहून ते मला दारातच अडवतील का? की ते मला एक भिकारी समजून हाकलून देतील?’ पण त्याला माहीत होते की, त्याच्याकडे दुसरा कोणताही पर्याय नव्हता. एक तर काम मिळवून कुटुंबाला आधार द्यायचा, नाहीतर परत रिकाम्या हाताने घरी जायचे, जे त्याला कोणत्याही परिस्थितीत मान्य नव्हते. हा त्याचा शेवटचा प्रयत्न होता, आयुष्यातील एक निर्णायक क्षण.

सिंह बंधूंच्या दिवाणखान्यात: भव्यता आणि कुतूहल

नोकराने दार उघडले आणि विजयला बंगल्यात येण्यास सांगितले. विजय संकोचत, दबक्या पावलांनी आत आला. थोड्यावेळाने त्याला सिंह बंधूंच्या दिवाणखान्यात आणण्यात आले. विशाल आणि आलिशान फर्निचरने भरलेला तो दिवाणखाना त्याने आयुष्यात कधी पाहिला नव्हता. चमकणारे झुंबर, महागडे गालिचे, भिंतींवरची सुंदर कलाकुसर आणि प्रत्येक कोपऱ्यात दिसणारी समृद्धी पाहून तो क्षणभर थक्क झाला. त्याच्या फाटक्या कपड्यांवरची धूळ आणि शरीराचा थकवा या भव्यतेसमोर फिका पडत होता, त्याला स्वतःची लहानकी वाटत होती. तो गोंधळलेला होता; एका क्षणासाठी त्याला वाटले, ‘मी इथे कशासाठी आलो आहे? हे स्वप्न तर नाही ना?’ पण त्याच्या चेहऱ्यावरील दृढनिश्चय आणि डोळ्यांतील आशेची चमक अजूनही तशीच होती. त्याच्या डोळ्यांत कामाची भूक स्पष्ट दिसत होती.

अजय सिंह आणि वीरेंद्र सिंह दोघेही तिथे उपस्थित होते, एका मोठ्या लाकडी टेबलाजवळ बसले होते. अजयच्या चेहऱ्यावर एक कठोर गंभीरता होती, जणू काही तो एक न्यायाधीशच होता जो एखाद्या मोठ्या गुन्हेगारावर निकाल देणार होता. त्याची भेदक नजर विजयच्या प्रत्येक हालचालीचे निरीक्षण करत होती. तर वीरेंद्रच्या डोळ्यात एक प्रकारची सहानुभूती आणि उत्सुकता होती, जणू काही तो विजयमध्ये काहीतरी वेगळे, काहीतरी खास शोधत होता, जे अजयला दिसत नव्हते.

त्यांनी विजयला बसण्यास सांगितले. विजय संकोचत एका कोपऱ्यात, सोफ्याच्या अगदी काठावर बसला, जणू काही तो त्या भव्य जागेला अपवित्र करत नसावा. त्याच्या मनात विचारांचे काहूर माजले होते. त्याला वाटले की, या श्रीमंत लोकांना त्याच्या सारख्या गरिबाची काय गरज असेल? पण तरीही एक छोटीशी आशा त्याला बळ देत होती.

पहिली कसोटी: प्रामाणिकपणाची ओळख

अजयने गंभीर आवाजात बोलण्यास सुरुवात केली. त्याच्या आवाजात एक प्रकारचा अधिकार होता. “तरुणा, आम्हाला कळले आहे की तू कामाच्या शोधात आहेस.” विजयने होकारार्थी मान हलवली. त्याच्या मनात धडधड वाढली. ‘आता काय? काम देतील का? की अपमान करून हाकलून देतील?’ अजय पुढे म्हणाला, “तुझ्याबद्दल आम्हाला काही माहिती मिळाली आहे. तू महाराष्ट्रातून आला आहेस आणि तुझ्या कुटुंबाला तुझ्या आधाराची खूप गरज आहे, बरोबर?” विजयने पुन्हा होकार दिला. त्याच्या डोळ्यातून एका क्षणासाठी अश्रू तरळले, कारण त्याच्या कुटुंबाची आठवण त्याला अधिक तीव्रतेने झाली. त्याला त्यांच्यासाठी काहीही करायचे होते, त्यांची भूक त्याला स्वतःच्या भुकेपेक्षा मोठी वाटत होती.

“काय काम आहे तुला?” अजयच्या आवाजात करारीपणा होता, पण त्याची नजर विजयच्या चेहऱ्यावरील प्रत्येक हावभावाचे, त्याच्या डोळ्यांतील प्रामाणिकपणाचे, त्याच्या भुकेलेपणाचे आणि त्याचवेळी असलेल्या आत्मविश्वासाचे बारकाईने निरीक्षण करत होती.

विजयने थरथरणाऱ्या आवाजात आपली परिस्थिती सांगितली. त्याच्या आवाजात भुकेची आणि निराशेची एक वेदना होती, पण त्याच वेळी एक प्रामाणिक तळमळही होती. “साहेब, मी खूप दूरून आलो आहे. महाराष्ट्रातून आलोय. मला कामाची खूप गरज आहे. मिळेल ते काम करीन, अगदी काहीही! मी खूप कष्टाळू आहे आणि कोणतंही काम झोकून देऊन करतो.” त्याचे डोळे आशेने भरले होते, पण ते आता अश्रूंनी डबडबले होते. त्याच्या आवाजातील तळमळ सिंह बंधूंना स्पष्ट जाणवली, विशेषतः वीरेंद्रला, ज्याला विजयमध्ये तो शोधत असलेला प्रामाणिकपणा दिसत होता.

वीरेंद्रने विजयकडे सहानुभूतीने पाहिले. त्याला विजयमधील निरागसता आणि प्रामाणिकपणा स्पष्ट दिसत होता. परंतु, दोघा भावांनी ठरवल्याप्रमाणे, त्यांनी विजयला त्यांच्या पैजेबद्दल किंवा त्यांना त्याच्यात दिसलेल्या ‘योग्यता’बद्दल काहीही सुगावा लागू दिला नाही. त्यांनी विजयच्या प्रश्नांची उत्तरे टाळली आणि फक्त त्याच्या कामाच्या शोधावर लक्ष केंद्रित केले, जणू काही ते त्याच्या संयमाची आणि ध्येयनिष्ठेची परीक्षाच घेत होते, त्याला अधिक खोलवर पारखत होते.

अन्न नाकारणारा स्वाभिमानी तरुण: पैजेची दिशा निश्चित झाली

“आता तरी आमच्याकडे तुझ्यासाठी काही काम नाही,” अजयने शांतपणे सांगितले, पण त्याच्या चेहऱ्यावर एक सूक्ष्म, अदृश्य हास्य होते जे विजयला दिसले नाही. त्याला विजयची या नकारानंतरची प्रतिक्रिया पाहायची होती. “काम असेल तेव्हा आम्ही तुला बोलवू. सध्या तू जाऊ शकतोस.” अजयच्या या बोलण्याने विजयच्या मनावर वज्राघात झाला.

विजयच्या चेहऱ्यावरील आशेचा दिवा क्षणात विझला. त्याचे खांदे गळून पडले, डोळ्यात निराशेचे भाव स्पष्ट दिसू लागले. त्याला हा धक्का असह्य वाटला. त्याचे मन ओरडत होते, ‘आता काय? कुठे जाऊ मी? माझ्या कुटुंबाला काय सांगू? या मोठ्या बंगल्यातही मला काम मिळाले नाही तर मग कुठे मिळेल?’ “साहेब… मी… मी गेल्या तीन दिवसांपासून उपाशी आहे,” त्याच्या तोंडून शब्द बाहेर पडायला तयार नव्हते, पण त्याची अवस्था पाहून ते स्पष्ट होत होते.

त्याचे पोट भुकेने आत ओढले गेले होते, त्याला चक्कर येत होती, पण त्याने स्वतःला कसेबसे सावरले. हा त्याचा शेवटचा प्रयत्न होता, आशेचा एक क्षीण आवाज, मदतीसाठीची एक मूक हाक, जी त्याला माहीत नव्हते की सिंह बंधू ऐकत होते.

“अरेरे! तू उपाशी आहेस? मग जेवून जा,” वीरेंद्रने तत्काळ त्याला जेवणाची ऑफर दिली. त्याला विजयची अवस्था पाहून खूप वाईट वाटले होते. त्याच्या मनात दया उत्पन्न झाली. ही त्याची विजयप्रती असलेली सहानुभूती होती, जी अजयच्या कठोरपणापेक्षा वेगळी होती. वीरेंद्रला विजयच्या चेहऱ्यावरील प्रामाणिकपणाचा भाव स्पष्ट दिसत होता.

पण विजयने अभिमानाने मान वर केली. त्याच्या चेहऱ्यावर निराशा असली तरी, स्वाभिमानाची एक वेगळीच चमक होती. “नको साहेब, मी जेवलो आहे. मला फक्त काम पाहिजे… जेवण नाही.” त्याचे शब्द त्याच्या निष्ठेची साक्ष देत होते. तो भुकेला होता, पण भिकारी नव्हता; त्याला काम हवे होते, भीक नाही. त्याच्या या उत्तराने सिंह बंधूंच्या चेहऱ्यावर एक वेगळेच समाधान दिसले. वीरेंद्रच्या मनात विजयबद्दल आदर वाढला, तर अजयच्या मनात त्याच्या प्रामाणिकपणाबद्दल कुतूहल निर्माण झाले. त्याला वीरेंद्रचे म्हणणे पटू लागले होते.

नियतीचा अदृश्य खेळ: गुप्त पाळत सुरू

आणि तो तिथून निघाला. त्याची पावले जड झाली होती. प्रत्येक पावलागणिक त्याच्या मनातील निराशा वाढत होती, जणू काही त्याच्या पाठीमागे अंधाराचे डोंगर उभे होते. बंगल्याच्या बाहेर पडेपर्यंत त्याचे डोळे पाण्याने भरले होते, पण त्याने अश्रूंना बाहेर येऊ दिले नाही. सिंह बंधूंच्या बंगल्याच्या भव्यतेत त्याला आपला लहानपणाचा संसार तुटताना दिसला, आणि त्याच्या कुटुंबाचे भुकेले चेहरे त्याच्या डोळ्यासमोर उभे राहिले. त्याला वाटले, ‘माझे नशीबच खराब आहे. आता काय करू? आता परत घरी कसे जाऊ?’

विजय निघून गेल्यावर, अजय आणि वीरेंद्रने एकमेकांकडे पाहिले. “दादा, याच्या चेहऱ्यावरची प्रामाणिकपणाची चमक पाहिलीस? तीन दिवस उपाशी असूनही याने जेवण नाकारले. याच्या डोळ्यात काम मिळवण्याची तळमळ होती, भीक मागण्याची नाही,” वीरेंद्र म्हणाला, त्याच्या आवाजात एक प्रकारचा विजय होता, जणू काही त्याने आपली पैज जिंकलीच होती.

अजयच्या चेहऱ्यावर एक अदृश्य हास्य उमटले. “मलाही तेच वाटतंय, वीरेंद्र. आपल्या पैजेसाठी हाच योग्य माणूस आहे. याला भूक असतानाही याने जेवण नाकारून काम मागितले, हे फार कमी लोक करतात. याच्या प्रामाणिकपणाची आता खरी कसोटी लागेल. याला आपण एका मोठ्या परीक्षेला सामोरे जाऊ देऊया.” अजयच्या आवाजात एक प्रकारची उत्सुकता होती, त्याला खात्री पटली होती की हा तरुण खरोखरच वेगळा आहे.

त्यांनी तात्काळ आपल्या एका विश्वासू नोकराला बोलावले. “हा तरुण जिथे जाईल, तिथे त्याच्यावर लक्ष ठेव. तो कुठे जातो, काय करतो याची पूर्ण माहिती हवी आहे. पण त्याला आपण त्याच्यावर लक्ष ठेवत आहोत हे कळू देऊ नकोस.” नोकर तत्काळ निघाला, गुप्तपणे विजयच्या मागावर गेला.

विजयला अजूनही कशाचीच कल्पना नव्हती. तो अजूनही कामाच्या शोधात होता, भुकेने व्याकूळ होता, पण त्याचे प्रामाणिकपणाचे व्रत त्याने सोडले नव्हते. त्याला माहीत नव्हते की, सिंह बंधूंच्या पैजेचा तो नकळतपणे भाग बनला होता आणि त्याचे प्रत्येक पाऊल आता पाहिले जात होते. त्याच्या आयुष्यातील सर्वात मोठी कसोटी आता सुरू होणार होती, जी त्याला अनपेक्षितपणे एका मोठ्या ध्येयाकडे घेऊन जाणार होती, जे त्याचे नशीब पूर्णपणे बदलून टाकेल.

अपरिचित कसोटीचा उंबरठा पुढे काय?

विजयवर सिंह बंधूंची ही गुप्त पाळत त्याला कुठे घेऊन जाईल? त्याची प्रामाणिकपणाची खरी कसोटी कशी घेतली जाईल? आणि या कसोटीचा त्याच्या जीवनावर काय परिणाम होईल?

या सर्व प्रश्नांची उत्तरे तुम्हाला ‘नोट एक लाखाची: प्रामाणिकपणाची कसोटी’ च्या पुढील भागांमध्ये मिळतील. विजयचा हा प्रवास केवळ नैतिकतेच्या कसोटीचा नाही, तर मानवी स्वभावाच्या विविध पैलूंचा शोध घेणारा आहे.

तुमच्या प्रतिक्रिया आणि विचार आम्हाला कमेंट्समध्ये नक्की कळवा. तुम्हाला काय वाटते, विजय या मोठ्या कसोटीला सामोरे जाऊ शकेल का? त्याच्या या स्वाभिमानी वृत्तीबद्दल तुम्हाला काय वाटते?

नोट एक लाखाची प्रामाणिकपणाची कसोटी भाग

याठिकाणी आपण या कथेची सुंदर अशी प्ररकरणानुसार विविध भागांमध्ये विभागणी केलेली आहे. तुम्ही ती खालील ठिकाणी जावून वाचू शकता.

नैतिकता, प्रेरणा आणि जीवनातील मूल्यांवर आधारित, मराठी कथा संग्रह, मराठी कथा लेखन, मराठी गोष्टी आणि उत्कृष्ट मराठी कथा व प्रेरणादायी विचारांसाठी आजच MoralInsights.com ला भेट द्या आणि तुमच्या जीवनाला सकारात्मक दिशा द्या. हेच तुमचे अंतिम ठिकाण आहे!

Leave a Comment