महाराष्ट्र राज्यातून झारखंडकडे… एका एकट्या योद्ध्याचा प्रवास
नमस्कार वाचक रसिकहो!
मागच्या भागात आपण विजय आणि त्याचे कुटुंब यांची ओळख करून घेतली होती. त्याचे कुटुंब कोणत्या परिस्थितीतून जात होते याची जाणीव तुम्हाला झालीच असेल. आधीच गरिबी आणि त्यामध्येही वडिलांचा आधार गमावल्यावर विजयाला आपल्या आई, बहिण, आणि दोन भावंडाना दैनिक गरजा भागविण्यासाठी कशा प्रकारे धडपड करावी लागते? हे आपण बघितले होते.
प्रामाणिकपणाची कसोटी प्रकरण 2
वडिलांविना कुटुंबाचे पोट भरणे दिवसेंदिवस खडतर होत चालले होते. विलासराव गेल्यानंतर, त्यांच्या घराचे आर्थिक गणित पूर्णपणे बिघडले होते. वास्तविक पाहता, विलासराव त्यांच्या शेवटच्या काही महिन्यांत दुर्धर आजाराने अंथरुणाला खिळले होते. त्यांच्या आजारावरील दवापाणी आणि उपचारासाठी लागणारा पैसा हे त्यांच्या गरिबीवरचे आणखी एक मोठे ओझे बनले होते.
कुटुंबाजवळ जे काही थोडेफार होते, ते सर्व विलासराव यांच्या उपचारावर खर्च झाले होते, पण नशिबाने साथ दिली नाही. यामुळे, त्यांच्या निधनानंतर कुटुंबाची आर्थिक स्थिती अधिकच बिकट झाली होती, जणू काही त्यांनी आधीच आपल्या सर्व जमापुंजीचा त्याग केला होता.
कमलाबाई, आता कुटुंबाचा एकमेव आधार, मिळेल ते काम करण्यासाठी वणवण करत होत्या. त्या दुसऱ्यांच्या शेतात कामाला जायच्या, कधी गावातल्या घरांमध्ये धुणीभांडी करायच्या, तर कधी मिळेल ते किरकोळ काम करून थोडे पैसे मिळवत असत. त्यांच्या हातांना फोड आलेले असत, त्यांच्या शरीराचा कणकण दुखत असे, पण मुलांसाठी त्या हे सर्व सहन करत असत. त्यांचा चेहरा कायम चिंतेने ग्रासलेला असे, पण मुलांसमोर त्या कधीही आपली वेदना दाखवत नसत. पण मिळणारे पैसे अपुरे पडत होते. अनेकदा त्यांना स्वतः उपाशी राहावे लागे, पण मुलांच्या ताटात अन्न असावे याची त्या शर्थीने काळजी घेत.
प्रियाची शाळेची फी थकली होती, तिच्या शिक्षणाला आता गरिबीची काळी छाया ग्रासणार होती. तिचे डोळे अनेकदा पाण्याने डबडबलेले असत, पण ती विजयला कधीही आपली वेदना दाखवत नसे, कारण तिला माहीत होते की तो आधीच खूप चिंताग्रस्त आहे. तिला शिक्षिका होण्याचे तिचे स्वप्न आता केवळ स्वप्नच राहणार का, अशी भीती वाटू लागली होती.
लहानग्या रमेश आणि सुरेश यांना त्यांच्या मित्रांकडे दिसणाऱ्या नव्या वस्तूंकडे, कपड्यांकडे आणि खाऊकडे निराशेने पाहावे लागे. त्यांचे ते निरागस चेहरे पाहून विजयच्या मनात एक आग पेटली – कुटुंबाला या गरिबीच्या खाईतून बाहेर काढायचेच! त्यांना सुख द्यायचेच! ही आग इतकी तीव्र होती की, ती त्याला कोणताही धोका पत्करण्यास प्रवृत्त करत होती, कितीही मोठे आव्हान असले तरी त्याला ते स्वीकारायचे होते. त्याच्या मनात एकच ध्येय होते – वडिलांनी दाखवलेल्या प्रामाणिकपणाच्या मार्गावरून चालत, आपल्या कुटुंबाला सुखी करणे.
त्याच्या शहरामध्ये मिळेल ते काम करूनही त्याला पुरेसे पैसे मिळत नव्हते. गावात त्याला कोणतेही ठोस काम मिळत नव्हते. दुसऱ्या राज्यातील शहरात जाऊन नशीब आजमावण्याचा विचार त्याने केला. तो मुंबईसारख्या मोठ्या शहरातही कामाच्या शोधात फिरला, अनेक कंपन्यांच्या दारात गेला, बांधकाम साइट्सवर चौकशी केली, पण त्याला तिथेही निराशाच मिळाली. प्रत्येक दरवाजा त्याच्यासाठी बंद होता, प्रत्येक प्रयत्न व्यर्थ ठरत होता. ‘हे शहरही माझ्यासाठी नाही,’ असे त्याला वाटले. त्याला हे पाहून खूप वाईट वाटले की एवढे मोठे शहर असूनही त्याला कोणीही काम देण्यास तयार नव्हते.
झारखंडमधील कोळसा खाण:
मग एके दिवशी, गावातील एका जुन्या ओळखीच्या माणसाकडून त्याने ऐकले की, झारखंडमधील कोळसा खाणींमध्ये कामगारांना चांगले पैसे मिळतात आणि तिथे कामगारांची नेहमीच गरज असते. त्या काळात, कोळसा खाणी हेच रोजगाराचे मोठे साधन होते. हा विचार त्याच्या मनात घर करून बसला. “झारखंड… एवढ्या दूर?” त्याच्या मनात भीती होती, अनोळखी प्रदेशाची, अनोळखी लोकांची, आणि तिथल्या कठोर जीवनाची. पण कुटुंबाच्या भविष्यासाठी ती भीती त्याला तुच्छ वाटली, ती त्याच्या ध्येयासमोर फिकी पडली. आपल्या कुटुंबाला या गरिबीतून बाहेर काढण्यासाठी त्याला कोणताही धोका पत्करण्याची तयारी होती.
त्याने कुटुंबाला आपल्या निर्णयाबद्दल सांगितले. कमलाबाईंचा जीव कळवळला, त्यांच्या डोळ्यात अश्रू तरळले, कारण त्यांचा एकुलता एक आधार आता दूर जाणार होता. त्यांच्या मनात मुलाच्या सुरक्षिततेची आणि एकटेपणाची चिंता होती. पण मुलाच्या डोळ्यांतील जिद्द आणि ध्येय पाहून त्यांनी त्याला जड अंतःकरणाने परवानगी दिली. त्यांना माहीत होते की, त्यांच्या मुलाचा हा निर्णय कुटुंबासाठीच आहे.
प्रियाने त्याला घट्ट मिठी मारली आणि डोळे भरून सांगितले, “दादा, तू लवकर परत ये. आम्ही सर्वजण तुझी वाट पाहू.” तिच्या आवाजात प्रेम आणि भीती दोन्ही होते. लहानग्या रमेश आणि सुरेशने त्याला निष्पापपणे ‘टाटा’ केले, त्यांना आपल्या मोठ्या भावाच्या या बलिदानाची अजून कल्पना नव्हती. विजयला माहीत होते, हा निरोप केवळ प्रवासाचा नव्हता, तर एका मोठ्या अग्निपरीक्षेची आणि एकट्याने लढायची सुरुवात होती.
प्रवासासाठी त्याच्याकडे साधे रेल्वेचे भाडेही नव्हते. मुंबईपर्यंत कसेबसे पोहोचल्यावर, त्याला कळाले की झारखंडला जाण्यासाठी खूप पैसे लागतील. त्याला मदत करणारे कुणीच नव्हते. ज्यांना तो आपला म्हणत होता, त्यांनीही त्याच्याकडे पाठ फिरवली. भूक आणि थंडीने त्याचे शरीर थरथर कापत होते, पण त्याचा निश्चय ढळला नाही.
अखेरीस, कोणताही पर्याय नसल्यामुळे आणि जीव धोक्यात घालूनही, विजयने एका मालवाहू जहाजातून झारखंडकडे प्रवास करण्याचे धाडस केले. त्या काळात, असे प्रवास अत्यंत धोकादायक मानले जात. हा प्रवास म्हणजे मृत्यूच्या दारातून जाण्यासारखा होता. जहाजावरील जीवघेणे धोके, अन्नाची कमतरता, अस्वच्छता, अपरिचित लोकांचा गराडा आणि दूर सोडून आलेल्या कुटुंबाची प्रत्येक क्षणाची आठवण त्याला सतत छळत होती.
समुद्राच्या अथांग लाटांप्रमाणे त्याच्या मनात विचारांचे काहूर उठत होते – ‘मी हे करू शकेन का? माझ्या कुटुंबाला मी सुख देऊ शकेन का? मला तिथे काम मिळेल का?’ प्रत्येक लाटेसोबत त्याच्या मनात एक प्रश्न उभे राहात होता. पण क्षीण होत असलेल्या आशेच्या दिव्याला तो विझू देत नव्हता. वडिलांचा दिलेला शब्द, आईचे कष्ट, प्रियाची स्वप्ने आणि रमेश-सुरेशचे निरागस चेहरे, हेच त्याचे ऊर्जास्त्रोत होते, जे त्याला प्रत्येक क्षणी पुढे जाण्याचे बळ देत होते.
प्रामाणिकपणाची कसोटी प्रकरण 2 याभागात आपण वरीलप्रमाणे विजयची कुटुंबासाठी चाललेली धडपड, कामाच्या शोधात गाव सोडून दुसऱ्या ठिकाणी जाण्यासाठी केलेला खडतर प्रवास झारखंडमधील कोळसा याची माहिती वाचून घेतलेली आहे.
नोट एक लाखाची प्रामाणिकपणाची कसोटी भाग
याठिकाणी आपण या कथेची सुंदर अशी प्ररकरणानुसार विविध भागांमध्ये विभागणी केलेली आहे. तुम्ही ती खालील ठिकाणी जावून वाचू शकता.
- “नोट एक लाखाची: प्रामाणिकपणाची कसोटी” – एक अविस्मरणीय नैतिक प्रवास! (ओळख)
- प्रामाणिकपणाची कसोटी प्रकरण १: गरिबीची सावली आणि पित्याचे छत्र
- नोट एक लाखाची: प्रामाणिकपणाची कसोटी प्रकरण २: महाराष्ट्र राज्यातून झारखंडकडे… एका एकट्या योद्ध्याचा प्रवास
- “नोट एक लाखाची” प्रामाणिकपणाची कसोटी ३: बंगालच्या अनोळखी भूमीत एकट्याचा संघर्ष
- “नोट एक लाखाची: प्रामाणिकपणाची कसोटी” प्रकरण ४: सिंह बंधूंचे साम्राज्य आणि तत्त्वज्ञानाचे युद्ध
- “नोट एक लाखाची प्रामाणिकपणाची कसोटी” प्रकरण 5: नियतीचा खेळ- ‘पैसा विरुद्ध माणुसकी’ चा अंतिम संघर्ष!
“नैतिकता, प्रेरणा आणि जीवनातील मूल्यांवर आधारित, मराठी कथा संग्रह, मराठी गोष्टी आणि मराठी कथा लेखन वाचण्यासाठी आजच MoralInsights.com ला भेट द्या आणि तुमच्या जीवनाला सकारात्मक दिशा द्या. उत्कृष्ट मराठी कथा आणि प्रेरणादायी विचारांसाठी हेच तुमचे अंतिम ठिकाण आहे!”